//„Wykluczeni/Włączeni”, czyli jak uczynić muzeum bardziej dostępnym dla publiczności z niepełnosprawnościami// Aneta Pawłowska
„Wykluczeni/Włączeni”, czyli jak uczynić muzeum bardziej dostępnym dla publiczności z niepełnosprawnościami Aneta Pawłowska
Wprowadzenie
Jednym z najważniejszych wyzwań, które stoją przed współczesnym muzealnictwem, jest szerokie udostępnianie sztuki osobom z niepełnosprawnościami[1]. Ostatnie dziesięciolecia mogą być postrzegane jako przełomowe w respektowaniu pełni praw tych osób. Od roku 1993 Komisja Europejska, oczekując zrównoważonego rozwoju całej wspólnoty, wzywa obywateli swoich państw członkowskich do społecznej odpowiedzialności i podjęcia walki z wykluczeniem, które traktowane jest jako sprzeczne z wolnością obywatelską[2]. Podobne tendencje od początku XXI wieku są widoczne w Polsce. W roku 2011 zwrócono uwagę na konieczność likwidacji barier pomiędzy niepełnosprawnymi a pełnosprawnymi obywatelami, gdyż należy to do „szczególnych obowiązków demokratycznego państwa prawa urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej”[3]. Zauważono ponadto, że to, „co niepełnosprawni mogą robić, a czego nie, zależy zarówno od ich wewnętrznych cech, jak i zewnętrznych uwarunkowań społecznych”[4].
Jest rzeczą oczywistą, że problem dostępu do dóbr kultury zdecydowanie wykracza poza ograniczenia czysto fizyczne (na przykład architektoniczne) i powinno się także zwiększać dostępność sensoryczną dla odbiorców z dysfunkcjami słuchu lub wzroku oraz zaburzeniami mnogimi. Osoby te wymagają specjalistycznych udogodnień, takich jak znaki wizualne, etykiety, opisy (także brajlowskie), oznakowania dotykowe, systemy audiowizualne i sygnały dźwiękowe w windach[5]. Muzea, jak i inne miejsca związane z kulturą, powinny być także przyjazne jednostkom z problemami komunikacyjnymi (na przykład osobom z zaburzeniami mowy i słuchu, ale też mającym trudności ze słowem pisanym, mówionym i czytanym).
[1] W zależności od przyjętego kryterium niepełnosprawności biologicznej (a ściślej – poziomu ograniczeń) populacja osób niepełnosprawnych w Polsce liczy od 4,9 mln do 7,7 mln. Zob. Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Osób Niepełnosprawnych, niepelnosprawni.gov.pl/p,78,dane-demograficzne [data dostępu: 2.2.2020].
[2] Zob. I. Nicolae, Corporate Social Responsibility and Human Rights in the Context of the European Union, The Canadian Centre for German and European Studies, Toronto 2008, s. 8–9.
[3] Zasada równego traktowania – prawo i praktyka. Dostępność infrastruktury publicznej dla osób z niepełnosprawnością. Analiza i zalecenia, Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2011, s. 5.
[4] J. Niedbalski [i in.], Wstęp, w: Oblicza niepełnosprawności w teorii i praktyce, pod red. J. Niedbalskiego, M. Racław, D. Żuchowskiej-Skiby, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2017, s. 11.
[5] Zob. S. Darcy, Anxiety to Access: Tourism Patterns and Experiences of NSW People with Physical Disabilities, Tourism New South Wales, Sydney 1998, s. 3.