Myśleć czy nie myśleć

Doświadczenie, myślenie i kreatywność w ujęciu fenomenologii i psychoanalizy¹

Lene Auestad

Przełożyła Anna Wolna-Nocoń

„Myśli tylko przeszkadzają – mówi pacjent Biona w książce Uczenie się na podstawie doświadczenia – nie chcę ich”². „Myślenie – pisze Arendt – jest niebezpieczne dla wszelkiej wiary i samo nie przynosi nowej wiary”³. Autorzy ci przedstawiają teorie myślenia i piszą o różnych rodzajach ryzyka z nim związanych; analizują powody, dla których czasem wolelibyśmy nie myśleć. Niniejszy artykuł ma na celu prześledzenie, w jaki sposób przebiega „uczenie się” – rozumiane nie jako mechaniczna reprodukcja, lecz jako proces kreatywnego zaangażowania w poznawane treści. Opieram się w nim na filozoficznej koncepcji myślenia przedstawionej przez Arendt oraz na rozważaniach psychoanalitycznych Biona. Bion i Arendt pokazują, że myślenie nie jest niezbędnym elementem ludzkiego życia, choć bez niego stałoby się ono ubogie. Ich analizy dowodzą również, że myślenie ma moc kwestionowania sche- matów społecznych i mentalnych, na których się opieramy, a jednocześnie, jako proces zrodzony z doświadczenia, z samej swej istoty zależy ono od pewnych uwarunkowań społecznych. W celu analizy tego zagadnienia skupię się najpierw na dwóch pre-psychoanalitycznych opowieściach, które stały się osią psychoanalitycznego myślenia, czyli na Piaskunie Hoffmanna w interpretacji Randa i Torok oraz na Królu Edypie Sofoklesa, przede wszystkim w oparciu o perspektywę Biona. Zarówno baśń, jak i sztuka traktują o temacie dociekań i związanych z nimi potencjalnych zagrożeniach.

¹ Cyt. za: L. Auestad, To Think or Not to Think. A Phenomenological and Psychoanalytic Perspective on

Experience, Thinking and Creativity, w: „Cliopsy”, 6, 2011, s. 15–23. Pełna wersja tego artykułu została opublikowana w „Journal of Social and Psychological Sciences”, t. 3, nr 2, 2010.

² W.R. Bion, Uczenie się na podstawie doświadczenia, przeł. D. Golec, Warszawa 2011.

³ H. Arendt, Myślenie, przeł. H. Buczyńska-Garewicz, Warszawa 1991, s. 242.

 

Artykuł w całości dostępny jest w wersji drukowanej dziewiątego numeru MOCAK Forum.